Sanal Kaytarma(Cyberloafing) Nedir?

Sanal kaytarma, bir iş yerinde çalışan personelin mesai saatleri içinde çalıştığı kurumların internet bağlantısı aracılığıyla kullandığı bilgisayar veya akıllı cep telefonunu bireysel amaçları için kullanması şeklinde ifade edilmektedir

Siber aylaklık ya da diğer adıyla sanal kaytarma, zamanın verimsiz geçmesine sebep olan normalden sapan iş yeri davranışı (çalışanların isteyerek yaptıkları ve kurumun normlarını ihlal eden, çalışanların ve kurumun huzurunu olumsuz yönde etkileyen faaliyetler) şeklinde değerlendirilmektedir

İş yerinde bilgisayar ve internet teknolojilerinin yaygınlaşması, çalışanların kendi amaçları doğrultusunda bu teknolojileri kullanma, internette gezinme, sosyal medya araçlarını kullanma ihtimalini de beraberinde getirmektedir. 

Uluslararası yazında “cyberslacking”, “cyber deviance”, “cyberloafing”, ve “cyberbludging” gibi terimlerle ifade edilmektedir

Sanal Kaytarma Türleri Nelerdir?

Blanchard ve Henle (2008) çalışanların içinde bulunduğu iki temel sanal kaytarma çeşidi olduğunu ileri sürmüştür:

Önemsiz Sanal Kaytarma faaliyetinde bulunan çalışanlar bu kaytarmayı olağan bir durum olarak görmektedir. İş dışı e-mail kullanımı, haber sitelerini ziyaret etme ile örneklendirebiliriz. Bu kaytarmanın işletme kaynaklarına zarar vermediğini düşünmektedir.

Önemli Sanal Kaytarma faaliyetinde ise çalışanlar kullandıkları sitelerin kendileri için oluşturdukları tehlikenin  ve bunun getireceği kanuni yükümlülüklerin de farkındadırlar. Örnek olarak yetişkin içerikli ve kumar oynama siteleri ve benzerlerinden olabilir. Ancak buna rağmen kendilerini kaytarma eylemlerinden alamamaktadırlar.

Anandarajan’a göre:

Suistimale Açık Eylemler (Disruptive): Örgüt için zararlı görülen ve internet kullanımının genel olarak olumsuz yönlerini içeren eylemlerdir. Bu eylemler internetin istismarı olarak da adlandırılmaktadır. Müstehcen sitelere girme, online oyun oynama ve müzik indirme gibi eylemler bu grup içinde yer almaktadır.

Rahatlama Eylemleri (Recreational): Bu grup, boş vakit geçirme ve eğlence ile ilgili eylemleri içerir. Dinlenme, eğlence veya sosyal aktivitelerle ilgili, ilgi alanları ile ilgili ya da satın alınması düşünülen ürünlerle ilgili araştırma yapma eylemleri bu gruba girmektedir.

Kişisel Öğrenme Eylemleri (Personal Learning): Örgütle ilgili haberleri takip etme, eğitim olanaklarını araştırma, profesyonel kuruluşların sayfalarını ziyaret etme ve güncel olaylarla ilgili okumalar yapma gibi eylemler bu gruba girmektedir

Belirsiz Eylemler (Ambiguous): Belirsiz olan gruptur. Sohbet odalarına katılmak, resmi sitelere girmek ve sohbet odalarında diğer kurumlarla ilgili bilgi edinmek gibi eylemler bu gruba girmektedir

Sanal Kaytarma Sebepleri Nelerdir?

Sanal kaytarmanın nedenlerini anlamak için, çalışanların neden bu aktiviteye yöneldiğini anlamak lazım. Bazen işine faydası olabilecek yeni beceriler edinmek adına da bunu yapıyor olabilir. Veya çalışan psikolojik bir ihtiyaç duyduğu bir mola için kullanabilir.

Yalnızlık ve işyerinde dışlanma, bazı çalışanların iş arkadaşlarıyla etkileşim eksikliğini telafi etmek için sosyal medyaya yönelmesine neden olabilir.

• Yalnızlık ve işyerinde dışlanma
• Stres
• Tükenmişlik
• İşyerinde şiddet
• Duygusal veya fiziksel acı
• Can sıkıntısı
• İşi ve hayatı daha iyi hale getirecek kaynaklar bulma arzusu
  

İş yerinde ergonomik bir ofis koltuğu gibi yeterli kaynaklara sahip olmayan çalışanlar, kullanabilecekleri alternatif kaynakları öğrenmek için internete girebilirler. Ancak bu eldeki görevle doğrudan ilgili olmadığı ve işteyken işle ilgili olmayan yeni beceriler veya yetenekler geliştirmek olarak kabul edildiği için bir tür siber aylaklık olarak kabul edilir.

Sanal Kaytarma Nasıl Önlenir?

Başlangıç olarak, açık ve adil siber aylaklık İK politikaları geliştirin. Bir çalışanın kişisel cihazında veya şirketin ekipmanında işle ilgili olmayan internet faaliyetlerine izin verilecek süre veya koşullara ilişkin beklentileri belirleyin. Yasaklanacak web sitelerini ve sosyal medyayı açıkça belirttiğinizden emin olun.

“Siber kaytarmanın ardında yatan pek çok motivasyon var. Dolayısıyla, bunu nasıl durduracağınızı veya yöneteceğinizi gerçekten anlamak için arkasındaki motivasyonları bilmeniz gerekir,” 

Frimpong

• İşle ilgili olmayan internet faaliyetlerine ne zaman ve hangi cihazlarda izin verileceği konusunda kuralları belirleyin.
• Yasak olan web sitelerini ve sosyal medyaları açıkça belirtin.
• Duygusal veya fiziksel sorunları azaltmak için işle ilgili olmayan internet faaliyetlerinde bulunabilecek çalışanlara destekleyici çalışmalar belirleyin.
• Neden sanal kaytarmaya başvuruyor olabileceklerini anlamak için çalışanlarla açık konuşmalar yapın.

“Siber aylaklığa akıl hastalığını teşhis ettiğiniz gibi bakmalısınız.Eğer günlük hayatınıza engel oluyorsa, o zaman aşırıdır. Teslim tarihlerinizi geciktiriyor ve günlük işinizi yapmanızı engelliyorsa, aşırıdır.”

Mason

---

Kaynaklar

• Kawamoto, D. (2022, November 28). Cyberloafing: What is it and how to prevent it. Built In. https://builtin.com/articles/cyberloafing
• Ünal, Ö. F., & Tekdemir, S. (2015). Sanal kaytarma: Bir kamu kurumunda ampirik bir araştırma
• Yağcı, M., & Yüceler, A. (2016). Kavramsal boyutlarıyla sanal kaytarma [Cyber loafing with its conceptual aspects]. International Journal of Social Sciences and Education Research, 2(2)
• Korkulu, Z. (2022). Sanal kaytarma (Cyberloafing) nedir? Typelish. https://typelish.com/b/sanal-kaytarma-cyberloafing-nedir-101895